HISTORIA

Najstarszy dowód na pobyt człowieka w okolicy Terchowej. Znaleziona w lokalizacji Terchowej na zboczu wzniesienia Ubocz – ponad kościołem w roku 2010. Siekierkę można zaklasyfikować do starszej fazy środkowego okresu brązu, do tzw. kultury łużyckiej. Jej rozmiary to: długość 14,2 cm, szerokość ostrza 3,2 cm, szerokość najszerszej części korpusu 3,4, grubość 2,8 cm.

Pochodzi z okresu kultury puchowskiej, II – I w. p.n.e., młodsza epoka żelaza. Został znaleziony w 1966 r. w pobliżu dawnego schroniska Pod Rozsutcem.

Osiedlenie przez Słowian kotliny Żylińskiej jest udokumentowane wieloma znaleziskami archeologicznymi pochodzącymi z okresu V-VI w.  n.e. Jest to m.in. ceramika z okresu VIII-IX w. czy wielkie cmentarzysko mogilne w Krasňanach.

Z okresu wczesnego średniowiecza (X-XIw.) pochodzi kolejne interesujące znalezisko z lokalizacji Terchowej a mianowicie gliniana skorupa, znaleziona w Narodowym Rezerwacie Przyrody Rozsutce, w okolicy Obšívanka na tzw. Ścieżce Janosika w maju 1973 r. Chodzi o fragment z dolnej części naczynia zrobionego z delikatnego piaskowego materiału ciemnobązowego koloru.

Obecność mieszkańców pochodzenia słowiańskiego w Kotlinie żylińskiej na przełomie XII i XIII w dokumentuje znalezisko średniowiecznej smolarni w Varinie – tzw. Studnia żelazna. W tym czasie dziegeć był wykorzystywany do konserwacji produktów z materiałów organicznych – sznurów, rzemieni, beczek… To unikalne urządzenie konstrukcji nadziemnej jak dotychczas jest jedynym w swoim rodzaju na Słowacji.

Miejsowości mikroregionu powstawały stopniowo, przeważnie w trakcie kolonizacji wołoskiej, która ten teren objęła w drugiej połowie XV w. i w XVI w. Wołosi, którzy w tym czasie osiedlili się w pogórzu cieszyńsko – kysuckim pochodzili głównie z terenów Ukrainy i Rusi, Słowacji wschodniej oraz Polski. Ich potomkami byli prawdopodobnie rodzice Juraja Janosika. Konsekwencją kolonizacji wołoskiej było powstanie wielu miejscowości, które należą do najmłodszych w regionie – Zazrivej (1556), Terchovej (1580) i Lutišy (1662).

Akt lokacyjny wsi pochodzi z 22 kwietnia 1580 r. a pierwotna nazwa wsi to Kralowa. Powstała na podstawie tzw. prawa wołoskiego, które w tym czasie straciło już swój charakter etniczny a wiązało się z aspektami gospodarczymi. Od 1588 r. używano nazwy Terchowa. Pierwszy sołtysem był Jurko Murdan.

Słynny herszt zbójnicki, który jest uosobieniem walki o wolność i sprawiedliwość urodził się 25. stycznia w 1688 r. w Terchowej w osadzie U Janošów, ojcu Martinowi Janosikowi i matce Annie Cesnekovej. Po tym jak, prawdopodobnie jako żołnierz armii cesarskiej, pomógł w ucieczce zbójnikowi Tomaszowi Uhorčikowi z więzienia w zamku bytczańskim, złożył na jego ręce przysięgę zbójecką i odziedziczył po nim jego zbójnicką drużynę na Kysucach.

Członkowie jego drużyny pochodzili z północno-zachodniej Słowacji, Moraw i Polski, działali w rejonach Trenczyńskim, Liptowskim, Orawskim i Gemersko – Malohontskim, w Polsce, na Śląsku oraz na Morawach. Napadali na szlachtę i bogatych mieszczan, na zimę rozchodzili się po wsiach i często zmieniali miejsce pobytu. Sam Janosik przebywał w Terchovej, na wsiach kysuckich i odległych osadach oraz w Klenovcu u Tomasza Uhorčika. Zbójnictwo było w tym okresie jedną z form klasowego antyfeudalnego sprzeciwu uciskanego ludu, dziesiątkowanego także przez częste wojny i epidemie, głęboko wpływało na świadomość ludowych mas. Zbójniccy przywódcy symbolizowali w ludowych opowieściach i legendach bojowników o prawo i sprawiedliwość społeczną. Janosik sam stał się na całe stulecia symbolem walki ludu pracującego przeciw wykorzystywaniu i uciskowi, bohaterem wielu ludowych opowieści, bajań, pieśni i tańców. Na przełomie lutego i marca 1713 trzydziestu żołdaków zaskoczyło Janosika w domu Uhorčika, u którego ukrywał się podczas srogiej zimy. 17 marca tegoż roku został stracony na miejscu zwanym Šibeničky (Szubienice). Pochowany został podobno daleko za miastem na małym cmentarzu.

W 1718 r. urodził się w Terchowej wyjątkowy uczony, nazywany niekiedy „słowiańskim Sokratesem“. Adam František Kollár (†1783) był historykiem, archiwistą, pedagogiem, bibliotekarzem, poliglotł, tłumaczem, reformatorem, dyrektorem cesarskiej biblioteki dworskiej, radcą dworu cesarzowej Marii Teresy, która była matką chrzestną jego jedynego dziecka.

Do znanych osób urodzonych w Terchowej należy zaliczyć także czołowego poetę, tłumacza, redaktora, publicystę i działacza Macierzy Słowackiej, doktora prawa Kolomana Kolomi Geraldini (†1994).

Terchowa stała się na początku XXw. najpopularniejszym miejscem filmowców na terenie Słowacji. Jako pierwszy realizował tu swoje marzenie o pełnometrażowym filmie o Janosiku Karol Plicka. Ze względu na niedostatek środków finansowych filmu jednak nie dokończył, ale w 1935 r. do tego atrakcyjnego tematu powrócili czescy twórcy z reżyserem Martinem Fričem, którego fim z kultową obsadą cieszył się ogromą popularością wśród widzów. Rozwój słowackiej kinematografii oznaczał, że niemal co roku w tym rejonie został nakręcony film dokumentalny czy reportażowy.

Za oficjalny początek obchodów Dni Janosika uważa się rok 1963, kiedy odbyły się we Vratnej z okazji 250 rocznicy śmierci Juraja Janosika. Idea dorocznej organizacji imprezy folklorystycznej w Terchowej narodziła się jednak już w roku 1959. W ramach święta 15 rocznicy słowackiego powstania narodowego odbyły się Wojewódzkie Dni Pieśni i Tańca we Vratnej, które były impulsem dla nowej tradycji.

Ze względu na wyjątkowe piękno i bogactwo gatunków roślinnych i zwierzęcych Mała Fatra została 3 stycznia 1967 r. uznana za Obszar chroniony (CHKO) a w roku 1988 podniesiona do rangi parku narodowego (NP).